مجادله بی نظیرعساکرترک درچناق قلعه
نبرد دریایی چاناک‌قلعه در جریان جنگ جهانی اول در 18 مارس سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها در تنگه چاناک‌قلعه (داردانل) روی داد و با پیروزی قاطع این دولت پایان یافت.
در این نبرد، ارتش متفقین متشکل از نیروهای فرانسوی و انگلیسی به همراه سربازانی از استرالیا، نیوزیلند، هند، نپال و سنگال تلفات سنگینی متحمل شد. پیروزی قاطع دولت عثمانی در این نبرد بزرگ را می‌توان در جمله معروف «چاناک‌قلعه غیرقابل عبور است» خلاصه کرد.اگر چه دولت عثمانی در طرف دولت‌های پیروز جنگ جهانی اول قرار نداشت، اما پیروزی در چاناک‌قلعه که در میان کشورهای غربی به نبرد گالیپولی شهرت دارد، باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی ترک‌ها شد.از دیگر نتایج مهم این نبرد می‌توان به سقوط نظام تزاری روسیه و آغاز انقلاب بلشویکی اشاره کرد.
روسیه تزاری امید زیادی به ارسال امکانات و نیرو توسط متفقین از طریق دو تنگه چاناک‌قلعه (داردانل) و استانبول (بسفر) داشت اما با شکست فرانسه و انگلستان دولت تزاری سقوط کرد.انگلستان درپی درخواست روسیه تزاری در دوم ژانویه 1915 به فکر عبور از چاناک‌قلعه و اشغال استانبول افتاد. شورای جنگ انگلستان در 13 ژانویه 1915 تصمیم به آغاز عملیاتی برای اشغال شبه‌جزیره گالیپولی در چاناک‌قلعه گرفت. هدف نهایی پیشروی به سوی استانبول و اشغال این شهر بود.متفقین ابتدا فکر می‌کردند پیروزی آسانی را در تنگه چاناک‌قلعه به دست خواهند آورد و کشتی‌های جنگی آنها وارد دریای مرمره خواهد شد، اما در 18 مارس 1915 شکست سنگینی را متحمل شدند.فرانسه و انگلستان پس از این شکست دریافتند که موفق به عبور از تنگه چاناک‌قلعه نخواهند شد و به همین دلیل در 25 آوریل همان سال یورش زمینی بزرگی را در اطراف این تنگه آغاز کردند.
با پیاده شدن نیروهای متفقین در مناطق آری‌بورنو، سدالبحر و کوم‌قلعه، فاز دوم نبرد چاناک قلعه آغاز شد و 9.5 ماه ادامه یافت. سربازان «هنگ 57» ارتش عثمانی به فرماندهی سرهنگ مصطفی کمال آتاترک رشادت زیادی نشان دادند و جمله معروف “به شما فرمان حمله نمی‌دهم، بلکه دستور مردن (شهادت) می‌دهم” وی در تاریخ ماندگار شد.مصطفی کمال آتاترک که با شجاعت و موفقیت خود در مناطق «آنافارتالار» و «جونک‌باییر» حماسه‌آفرینی کرده بود، در سال‌های بعد به عنوان بنیانگذار جمهوری ترکیه در میان موفق‌ترین رهبران جهان قرار گرفت.انگلستان و فرانسه ابتدا فکر می کردند به آسانی موفق به عبور از چاناک‌قلعه خواهند شد، اما در 18 مارس 1915 با مقاوت بی‌نظیر و شکست بزرگی مواجه شدند.
کشتی مین‌گذاری «نصرت» تمام تنگه چاناک‌قلعه را مین‌گذاری کرد.بدین ترتیب سه ناو نیروی دریایی بریتانیا که به کشتی های شکست‌ناپذیر مشهور بودند، غرق شدند. با شکست تلاش متفقین برای عبور از تنگه، عملیات پیاده کردن شمار زیادی نیرو در سواحل تنگه به منظور کنترل عبور و مرور در آن توسط فرانسه و انگلستان در 25 آوریل همان سال آغاز شد.ارتش عثمانی نیز با گرفتن نیروهای داوطلب از سراسر کشور برای دفاع از میهن خود آمده بودند و به همراه متحد خود آلمان دفاعی جانانه را نشان داد. با مقاومت بی‌نظیر ترک‌ها در چاناک‌قلعه و تلفات زیاد متفقین، لرد فیشر، فرمانده بریتانیایی طی نامه‌ای به وینستون چرچیل، وزیر نیروی دریایی وقت کشورش نوشت، “چاناک‌قلعه لعنتی مزاری برای همه ما خواهد شد”.
با وجودی اشغال بخشی از سواحل تنگه از سوی نیروهای متفقین، ارتش عثمانی موفق به آزادسازی این مناطق شد. مصطفی کمال آتاترک، به دلیل موفقیت در نبرد ساحل آنافارتالار، مدال «لیاقت نقره‌ای» را دریافت کرد.با افزایش تلفات متفقین و نزدیکی زمستان، ژنرال کیتچنر وزیر دفاع بریتانیا طی گزارشی از غیرقابل عبور بودن تنگه خبر داد و خواستار تخلیه منطقه از نیروهای متفقین شد. دولت بریتانیا نیز در 9 دسامبر 2015 این گزارش را پذیرفت و آخرین نیروی متفقین 9 ژانویه 1916 شبه‌جزیره گالیپولی را ترک کرد.
بدین ترتیب پس از 9.5 ماه پیروزی بزرگی برای دولت عثمانی به دست آمد. اگر چه این دولت در پایان جنگ جهانی اول از دول فاتح نبود اما پیروزی در چاناک‌قلعه باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی ترک‌ها شد.
