باتور لیق و گوراش مختومقلی فراغی نینگ سوزیندا

یازوچی: عبدالنعیم نعیم

مختومقلی نینگ یاشاب گچان دوری(۱۷۳۳–۱۷۹۲) م ئیل لار، ترکمنلارینگ قوچین بولیب ،مسکن توتان وطنی اجتماعی و سیاسی تایدان امنیت لی یاغدیدا بولمان،تیره و طایفه لار هر زمان ظالم حاکم لار،رحمسیز سرکرده لار و تالانگ چی گویجلار ال آستیندا چیدام سیز ظلم و غورقی آسیندا آلادا لی یاشاب گچن اکن لار.
مختومقلی نینگ اثریندا بویله اورتانج یاغدایلار اوز زمانه سینگ سارسغینلی ایل فریادی بولیب ، ایلادینگ اویانیب جفاکش ظالم لارینگ غرشیسنه ایاغه غالماغینه دویغی دورادیور.
غیزل باش لارینگ(صفوی لار) ایدیالوژیک باقیمندان اهل سنت دیانتلی ترکمنلارا بولان تالانگلی خصومتی، نادر افشار و قاجاریلارینگ آرتیق سالغیت لاری و کوب سانلی ترکمن یگیتلارینی قشون صفینه چکیب، اورشینگ اولم لی خط یندا غویشی مختومقلی نینگ روحینه و شعرینه اولی تاثیر غالدریب، حماسی شعرلار دورماگینه حسرتلی دویغی دورادیور.
تیره لار غرداشلار اورغ یاری دور
اقبال لار ترس گلماز حقینگ نوری دور
مردلار اته چیقسه ساواش ساری دور
یاو اوستینه یاو دور یولی ترکمنینگ
بویله جادیلی بیت لاری دورادان مختومقلی بر پیخاسلی سرکرده و تدبیرلی سیاست چی مقامیندا غانیم بیلان سواشجانگ یگیت لارا گویجلی روحیه بریور.
اط دا ایاق بولسه اوزگه سین بولماز
آردا غیرات بولسه ایشی غین بولماز
سواش گونی غوچ یگیتدا مُین بولماز
غارشی باقار پیکان یایه سر اتمز
مختومقلی غورقی سیز غوچ یگیت لارینگ سواشدان یوز دوندیرمان، شو زمانینگ اورش غورال لاری بولان پیکان و یای دان هدیگ ادمان ، بلکه ینگیش اورا یوریش ادماگینه غوجر و غیرات دوراد یور.
حق یولینه هر کیم خیر احسان قیلار
قیامت گون هر بیرینه اون گیلار
نامرد دشمان گورسه غورقیدان اولار
غوچ یگیت لار دوردین،باشین آنگلاماز
بو شعر دا ظلم غرشیسنه غنیم بیلان گوراش ادماگی(حق یولی) بلیب، بلکه قیامت گونیندا صرف ادیلان خیر و احسان لار، دشمنه غارشی مبارزه و جدل لارینگ بیرینه ، اون ثواب بولجاغینی غویی بللاب گچیب،، مرد یگیت و نامرد گیشی لارینگ تفاوتینی گورنیکلی بللاب گچیب دور.
مسلمان لار غلیج اورسه بیر بیره
دولت دونیب دین لار نقصانه گلگای
ظلم ایلاب، بیر بیرین سالسه اسیره
فلک بو فکر دان پشمانه گلگای
مختوم قلی مسلمانلاینگ غانلی سواشیندان انجیب،دولت و دینینگ نقصانه گیلجاگینی و فلک ینگ پشمانه گیلجاگینی بللاب، بویله جفالی سواشی آر یگیت لارینگ ایشی دیمان بلکه شیطانینگ ایشی دییب اوگیت بریور.
البته مختومقلی نینگ دویغی لی شعر لاری دینگه اوز زمانیندا اولانیلمان بلکه حاضرکی دوریمز دا هم ترکمن و اوزبیک خلق آراسیندا حجت لی و تاثیرلی گورالدا فکر بولیب روحی تایدان اولیی اورن آلیب گیلیور.
آدم لارینگ خصوصی دورمشیندا و یا جماعت چلیک حیاتیندا فراغی نینگ سوز لاری عدالت سیزلیق، و ستم کارلیک غرشیسنه ، گویجلانیب ایاغه غالماغه اترگی بریور.
مختوم قلی غوچ یگیت لار چاپیلار
گوک دماردان غیرمزی غان لارسپیلار
آط سالاندا دونگیز یالی دوپیللر
آیی کبی آسیلشی گراک دور
مختوم قلی نینگ سوزلاری دنیا یازیجلاری :
پوشکین، شکسپیر، ژانژاک روسو، گورکی، فردوسی، و تولستوی یازغی لاری یانی انسانلار حیاتینگ دورلی غاتلاق لاریندا مناسیب اورن آلیب اوز ایلینگ و یوردینگ غارانقی بورج لارینی یاخدیلدماغه عجایب تاثیرلی حکمتلار و گویجلی الهام دورادان.