Rogun HES: Dünyanın En Yüksek Barajından Daha Etkili Ne Olabilir?

Bugün uluslararası çevre koalisyonu “Sınırsız Nehirler” (“Rivers without Boundaries”), Tacikistan’daki Rogun HES projesinin alternatif seçeneklerini analiz eden raporunu (İngilizce ve Rusça dillerinde) kamuoyuna sundu. Bu rapor daha önce Dünya Bankası yönetim kurulu üyelerine gönderilmişti. Bu konuda “rivers.help” sitesinde yer almıştır.

Raporun yazarlarına göre, Vahş Nehri üzerindeki Rogun HES’in tamamlanması için en uygun seçeneğin sorumlu bir şekilde belirlenmesi, Tacikistan’ın enerji sektörünün mevcut koşullarda gelişimi için alternatif yolların ve bunların doğaya ve topluma etkilerinin karşılaştırılmadan mümkün değildir. Bu analiz yapılmadan, 335 metre yüksekliğindeki barajın inşası için gerekli olan 6,4 milyar dolarlık devasa yatırımlardan azami faydayı sağlamak ve olumsuz sonuçların riskini azaltmak mümkün olmayacaktır.

Çevreciler, raporlarında, dünyanın en yüksek barajının inşasını içeren maksimum seçenekle Rogun HES’in tamamen tamamlanması durumunda bile (şu anda bu seçenek Dünya Bankası yönetim kurulunda değerlendirilmektedir), devasa hidroelektrik santralinin çözmesi gereken önemli sorunların çözülemeyeceğini belirtmektedirler. Özellikle, Tacikistan’daki elektrik kesintileri en az 2036 yılına kadar devam edecektir. Maksimum büyüklükte bir rezervuar oluşturulması, Rogun HES’in aşağı akışında olumsuz etkileri kat kat artıracaktır: UNESCO Dünya Mirası “Kaplan Balkası Rezervuarı’nın tugay ormanları”, Vahş Nehri’ndeki nesli tükenmekte olan kaşık burunlu mersin balıkları popülasyonları ve Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Afganistan’daki sulama tarımına tamamen bağımlı olan, en az 7 milyon insanın yaşadığı verimli ovalar gibi alanlarda büyük tehlike oluşturacaktır.

Raporda, böyle olumsuz bir senaryonun günümüz koşullarında bile önlenebileceği ikna edici bir şekilde gösterilmektedir. Aynı finansman miktarının, Rogun HES’in daha düşük bir barajla inşa edilmesine harcanması ve bu şekilde sağlanan tasarrufların güneş enerjisi santrallerinin geliştirilmesine yönlendirilmesi, Rogun projesinin uygulanmasından kaynaklanabilecek ekonomik, sosyal ve insani zararları önemli ölçüde azaltacaktır.

Örneğin, Rogun HES barajının tasarım yüksekliğinin 70 metre düşürülmesi, yaklaşık 40 bin yerel sakinin tahliye edilmesini önleyecek ve böylece mevcut durumda barajın maksimum yüksekliğinde tahliye edilmesi planlanan insanların sadece üçte birinin taşınması gerekecektir.

“Sınırsız Nehirler” koalisyonu tarafından yapılan ön değerlendirmeler, Tacikistan’da büyük ölçekli güneş enerjisi üretiminin geliştirilmesi ile daha küçük ölçekli bir Rogun HES’in tamamlanmasının bir arada yürütülmesinin, ülkenin kış aylarında yaşadığı enerji açığını 2030–2031 yıllarına kadar tamamen kapatabileceğini açıkça göstermektedir. Ayrıca, Tacikistan’ın entegre enerji sisteminde enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, enerji ve ekonomi için riskleri önemli ölçüde azaltacak ve iklim değişikliklerine karşı dayanıklılığını artıracaktır.